Dünya Ekonomik Forumu’nun (WEF) 2018 yılı Küresel Cinsiyet Eşitsizliği Raporuna göre kadınlar ve erkekler, yaklaşık 108 yıl sonra bütün açılardan eşit konuma gelebilecek. Kötüye bakıp iyiye şükretmeye alışkınız, o yüzden gelin rapordaki umut verici rakama bakalım; eğitim alanındaki eşitliğe ulaşmaya sadece 14 yıl kaldı.
Sizi bilmiyoruz ama bizim bu öngörünün doğruluğunu görebileceğimiz 108 yılımız olmadığı gibi 14 yıl beklemek gibi bir niyetimiz de yok. Bu yüzden içerik yazarları olarak bir adım atalım ve bu süreyi hızlandıralım istedik. İşte editörler için hazırladığımız cinsiyet nötr dil kullanma kılavuzu:
Editörlere Özel Kullanım Kılavuzu
Beyler Durum Şu:
İnternet, bilgiye erişim alanı olarak dünya anlayışımızı, görüşlerimizi ve değerlerimizi şekillendirmede önemli bir rol oynuyor. Çevrimdışı ortamda var olan cinsiyet klişeleri yani kadınlar ve erkekler arasındaki eşitsizliğin kaynağı çevrimiçi dünyada da var. Hem de yalnızca metinle değil, fotoğraflar ve videolarla da bu durum destekleniyor.
Sorun: Görmediğiniz Şeyi Bilemez, Bilmediğiniz Şeyi de Anlayamazsınız
Kadın imgesine metinlerde yeterince yer verilmiyor ya da zayıf bir imaj oluşturuluyor. Yani kadın metnin görünmez tarafı.
Çözüm:
Cinsiyet nötr dil tercih et ve kadın imajını interaktif dünyada görünür kıl. Redaksiyona başlamadan önce bir masal dinlemek iyi gelebilir diye düşündük:
Kız Çok Güzel Latif Şirin
“Aylar var ki ofisin kapısını çalan yok.” dedi Ali Desidero ve devam etti, “Her yer örümcek ağı tutmuş. Hatta geçen gün; bir kadın eli değse nasıl da pırıl pırıl olurdu diye de geçirdim içimden. Gelen giden yok dediysem arayan da yok değil hani. Bize bir hikaye lazım dediler geçen hafta, “Adam gibi bir şeyler olsun!” Ben de “Hay hay, içerik bizim uzmanlık alanımız, bu işi adam gibi yaparız.” dedim ve
“Adamın dibi ülkesi”ni yazdık;
“Bir varmış bir yokmuş diye başladı beyaz sakallı ihtiyar,
Adamın biri az gitmiş uz gitmiş dere tepe düz gitmiş. Harbi adamların cesaret öyküleriyle dolu ülkesine varmış; adam gibi çalışan, didinip ekmeğini taştan çıkaranların diyarına. Adam olmak için çalışır, adam gibi işlerle uğraşır, adamlığı elden bırakmazlarmış.”
Hikayemizde kadınları da unutmadık tabii ki diye devam etti Ali Desidero; ne demişler, her başarılı erkeğin arkasında bir kadın vardır.”
Cinsiyet Nötr İçerik Nasıl Olmalı
Metinlerdeki baylar ve bayanlar bu hikayede olduğu gibi havada uçuşa dursun, birileri tüm kurbağaları teker teker öpsün biz içerikte cinsiyet nötr bir yaklaşımda bulunmanın ipuçlarına bakalım;
- Kaleme aldığınız metnin kritiğini önce siz yapın; blog yazınızda erkek ve kadın karakterlere hangi özellikler ve sorumluluklar yüklediniz? Harley Davidson deneyimini yaşamak için erkeklere seslenirken kadınlara ileri sürüş teknikleri eğitimi teklifi mi sunuyorsunuz? Aktif rollerde sunulan erkeklerin kadınlara oranı ne durumda? Böyle bir kontrol listesi oluşturarak cinsiyet eşitliğini destekleyen bir dil kullanımını alışkanlık haline getirebilirsiniz.
- Kullanılan görseller de bir anlayışı yerleştirmede en az dil kadar etkileyici olabilir. Stok fotoğraf kaynakları cinsiyet eşitliğini desteklemeyen pek çok fotoğrafla dolu olduğu için seçici davranın. Bir fotoğraftaki kadın figürü eşofman gibi rahat, günlük kıyafetlerleyken erkek figürü takım elbiseliyse bu fotoğrafın verebileceği mesajı düşünün ve daha gerçekçi fotoğrafları tercih edin.
- Müşteri beklentilerini bahane ederek neleri dikkate sunmaktan kaçındığınıza dair bir öz eleştiride bulunmakta her zaman fayda var. Unutmayın kelimelere siz hakimsiniz, konunun ne olduğu değil onu nasıl sunduğunuz markanın kabulünü belirler.
- “Denge kurmak”, kullanılan dilde cinsiyet temsilini tanımlamak için editörler tarafından kullanılan bir ifade. Ancak, eşitsizliğin bulunduğu bir durumda “Dengeyi sağlamak” yerine, “Teşvik etme” ve “İlham verici olma” konusuna odaklanmayı seçmeye ne dersiniz?
- Metin yazarlarının bir de Türk Dili kaynaklı şansı bulunuyor. İngilizce ve Arapça gibi kimi dillerde kelimelerin dişil ve eril formları vardır. Türkçede bu yapı bulunmadığı için polis, sunucu gibi cinsiyet nötr ifadeler kullanılıyor. Ancak dilimize yerleşmiş bilim adamı, devlet adamı, kanun adamı gibi bazı söz öbekleri de yok değil. İş adamları James Bond çantalarını alıp uzaklara gitsinler gelin siz iş insanlarına metinlerinizde yer açın.